De affaire-Pollentier

Na die stakingsdag wordt er weer volop gekoerst. Peter Post gelooft niet meer in de winstkansen van Hennie. ‘Misschien moet hij proberen bergkoning te worden,’ oppert hij. Maar eerst wacht nog l’Alpe d’Huez. De berg heeft de twee voorgaande jaren steeds een hoofdrol gespeeld voor Kuiper; in 1976 een negatieve, in 1977 een positieve. Hij voelt zich prima voor de start van rit 16, die vanuit Saint-Étienne naar l’Alpe d’Huez leidt. Het is het gebruikelijke beeld: de zwakke broeders moeten al voordat de echte cols beginnen, lossen. Vooraan is met name de Belgische kampioen Michel Pollentier actief. Het is een topjaar voor de man uit het dorpje Keiem. Naast de nationale titel heeft hij in 1978 ook nog de Giro d’Italia en de Ronde van Zwitserland op zijn naam staan. Even na Grenoble, in de richting van de eerste serieuze berg, de Col de Luitel valt de Belg aan. ‘Ik kon op dat moment gemakkelijk met hem meegaan, maar ik besloot om toch bij de andere klimmers te blijven,’ zegt Hennie. Pollentier krijgt een kloof van een minuut. Achter hem verbrokkelt de groep. Drie coureurs vinden elkaar in de beklimming van l’Alpe d’Huez in de achtervolging op Pollentier: Zoetemelk, Hinault en Kuiper.

Bernard Hinault rijdt zijn eerste Tour. Hij maakt grote indruk. Op de Alp versnelt hij, trekt door en lost Joop Zoetemelk. Pollentier blijft onbereikbaar. Maar achter de Belg ontspint zich een prachtig duel tussen de rookie Hinault en de routinier Kuiper. ‘Ik had nog wat reserves.’ Die reserves spreekt hij aan op het moment dat de aankomstplaats al in zicht is. Hennie rijdt Hinault uit het wiel. ‘Maar ik was zo sterk dat ik hem liet terugkomen en onmiddellijk daarna weer ben gedemarreerd. Het is de eerste en enige keer dat ik Bernard Hinault in een bergetappe heb verslagen. En dat nog wel in een rechtstreeks duel.’ Kuiper bereikt als tweede de top, na Pollentier. Zijn winst op Hinault – acht seconden – is minimaal en ook Joop Zoetemelk kan het verlies op Kuiper in deze etappe beperkt houden tot 41 seconden. De conclusies zijn snel getrokken. Nu Pollentier het geel heeft en hij zich als klimmer minimaal de evenknie toont van Hinault, Zoetemelk en Kuiper is hij de voornaamste kandidaat-winnaar.

De pers zoekt een plek in de perszaal en ratelt de verhalen uit de machines. Die pers heeft zoals gewoonlijk bij een aankomst op de top van deze Alp onderdak gevonden in de kerk van Notre-Dame-des-Neiges, waar de Nederlander Jaap Reuten pastoor is. Het verhaal gaat dat de pastoor de klokken luidt, wanneer er een Nederlander wint, maar dat blijkt niet juist te zijn. De klokken worden mechanisch geluid, daar doet de pastoor niets aan. En het is inderdaad voorgekomen dat de klokken beieren na een Nederlandse zege. Het blijkt louter toeval

Fraude

Plotseling beroering. Het zoemt door de perszaal: ‘Er is een grote dopingzaak.’ Even later komt Tourdirecteur Félix Lévitan binnen, klimt op een tafel en vertelt de geachte collega’s dat winnaar en geletruidrager Michel Pollentier op fraude is betrapt en uit de Tour wordt gezet. De ‘Kleine uit Keiem’, de coureur met een afzichtelijke stijl is als bedrieger ontmaskerd. Het is een publiek geheim dat er in die dagen bij dopingcontroles nogal eens wordt gesjoemeld en niet zelden met medeweten van de controleurs. De controles zijn in de loop der jaren weliswaar iets strenger geworden, maar er zijn tal van manieren om de controle te flikken.

Bij de Flandria-ploeg, de equipe van vedetten als Freddy Maertens, Marc Demeyer en Michel Pollentier, heeft soigneur Jef D’hont een ingenieus systeem bedacht om de controleurs te misleiden. Hij heeft een shirt ontworpen, waar aan de binnenkant een slangensysteem is aangebracht. Die slang is aangesloten op een condoom, gevuld met zuivere urine. Dat condoom zit onder de oksel van de te controleren renner, die – als er urine wordt gevraagd – de arm naar binnen beweegt, waardoor de zuivere urine via het slangensysteem wordt afgeleverd. Weliswaar is bij de monstername altijd een dopingcontroleur aanwezig, maar de kans dat het slangetje wordt opgemerkt, is te verwaarlozen klein. Bovendien kijken de meeste controleurs niet zo nauw. Zij zijn doorgaans meer wielersupporter dan controleur.

De coureurs die op l’Alpe d’Huez naar de controle moeten, hebben pech. Want er verschijnt bij de dopingcontrole niet alleen een afgevaardigde van de Union Cycliste International (UCI), maar ook dokter Alain Calvez, die zowel de Franse wielerbond als het Ministerie voor Jeugd en Sport vertegenwoordigt. Michel Pollentier, die èn etappewinnaar is èn de nieuwe geletruidrager, meldt zich na de ceremonie voor de verplichte dopingcontrole. Voor de kleine caravan, die in die jaren dienst doet als ruimte voor de monsterafname, staat een rijtje van vier renners. Zij zijn door lottrekking aangeduid ook een urinestaal te leveren. Pollentier vroeg en kreeg toestemming om zich eerst in het hotel te gaan omkleden. Jef D’hont is in die jaren verzorger bij de Flandria-ploeg. In zijn memoires beschrijft hij de aankomst van Pollentier in het hotel. ‘Ineens stond hij daar in het hotel. Michel vroeg mij om een peer (het condoom, red.) voor hem klaar te maken. Hij vertelde mij dat hij op aanraden van Freddy Maertens iets had genomen waardoor hij misschien niet door de dopingcontrole zou raken. Ik stribbelde tegen maar gaf toch toe. Alles deed ik voor mijn coureurs! Ik installeerde een peer met schone urine en Michel vertrok naar de dopingcontrole.’

In een interview met de Gazet van Antwerpen beschrijft Alain Calvez het interieur van de kleine caravan. ‘Je kwam binnen in een wachtzaaltje, met daarnaast de kamer waar de arts en de medisch inspecteur zich bevonden. De medisch inspecteur zat aan tafel naast de deur en ik had mij opgesteld tussen de kast en de lavabo in de hoek van de camper. Nadat Pollentier, die nu een loszittend trainingspak droeg, zich had aangemeld bij de medisch inspecteur, vroeg ik hem of hij in staat was te plassen. Hij antwoordde, zoals renners dat gewoonlijk deden: “Ik zal proberen.”’ Het is de periode waarin amfetamine populair is in duursporten zoals wielrennen. Sporters en vooral wielrenners zijn gehaaid in methoden om de controle te flikken. Calvez kent zijn pappenheimers. ‘Renners kwamen vaak met het excuus: “Ik kan niet plassen als iemand toekijkt.” Menig arts draaide zich dan om en de renner kon dan van de gelegenheid gebruik maken om meegebrachte zuivere urine in het potje te lozen. Het kon dan gebeuren dat je van het laboratorium een uitslag kreeg waarin stond dat er geen urine, maar water in het potje was aangetroffen.’ Alain Calvez is dus op zijn hoede. Pollentier laat, zoals de regels voorschrijven, zijn broek tot op de enkels zakken. Hij trekt zijn trui een tikkeltje omhoog. Calvez houdt het potje vast, waar Pollentier in moet plassen. Maar de nieuwe geletruidrager plast niet. Het duurt en het duurt en het duurt. Calvez denkt in eerste instantie nog: ‘Ach, hij is gestrest door de inspanning. Hij komt voor het eerst in het geel en hij heeft de rit gewonnen.’ Er is nog geen argwaan bij Calvez, die eerder die dag de Fransman Antoine Gutierrez met een flesje schone urine in zijn broek heeft betrapt.

Ploegleider Fred De Bruyne is inmiddels de caravan binnengekomen. ‘Waarom duurt het zo lang Michel, scheelt er iets?’ Pollentier antwoordt: ‘Neen, het lukt niet.’ De Bruyne, die mee zit in het complot, probeert de aandacht af te leiden. Hij dist een aantal anekdotes op, maar Calvez blijft attent. Dan stelt De Bruyne voor om de controle in het hotel af te werken. De medisch inspecteur is geneigd toe te geven. Calvez: ‘Maar ik hield het been stijf en zei ‘Non.’ Aan zulke praktijken deed ik niet mee.’ De Bruyne bleef maar zeuren. Pollentier moest gemasseerd worden en hij had nog niet gegeten. ‘In het midden van De Bruynes tirade merkte ik dat het potje plotseling gevuld werd. Maar ik zag Pollentier niet urineren! In een reflex greep ik met mijn hand onder zijn penis en had ik een rubberen slangetje vast. Ik stond perplex! De arts treft een zeer ingenieus systeem aan. Het slangetje is onder de penis geplakt en loopt via de aars omhoog via de trui naar een condoom onder de oksel. Calvez: ‘Ik gaf een ruk aan het slangetje. De urine spoot in het rond.’ Calvez trekt de trui omhoog en ontdekt het ingenieuze slangensysteem. Hij overhandigt alles aan de medisch inspecteur en maakt in een rapport melding van de fraude. Op verzoek van Calvez doet Pollentier nog een reglementair plasje, dat – naar later zal blijken – amfetamines bevat.

Wat te doen met Pollentier? Het reglement kent in geval van overtreding van het dopingreglement een sanctie van tien minuten straftijd, een boete en een voorwaardelijke schorsing. In het geval van fraude, volgt uitsluiting. Er wordt uitgebreid vergaderd door de jury en door de Tourdirectie. Een geletruidrager uit de Tour zetten! Dat schept een ongekend precedent. Maar Calvez houdt vast aan zijn principe: het is fraude en daar past maar één straf bij: uitsluiting. Jean Court, voorzitter van de jury, belt met de Union Cycliste International. Het beraad leidt tot een besluit. Er is geen redding mogelijk voor de fraudeur Pollentier. Hij wordt verwijderd uit de Tour. Joop Zoetemelk wordt de nieuwe geletruidrager.

Volledig ‘uitgewoond’ stort Michel Pollentier na de beklimming van l’Alpe d’Huez ineen op de motorkap van een auto. Zijn ploegleider Fred De Bruyne (links) probeert met theatrale armgebaren de situatie te bezweren

Hinault en Kuiper laten Zoetemelk kraken: hij kan het tempo niet meer bijbenen

Bernard Hinault werpt een haast angstige blik richting het dorp Alpe d’Huez en taxeert de afstand naar de eenzame vluchter Michel Pollentier. Hennie Kuiper wacht nog even met zijn aanval

Zó sterk is Hennie Kuiper deze dag. Hij speelt met Bernard Hinault op de flanken van l’Alpe d’Huez. Kuiper rijdt Hinault los, laat hem opzettelijk terugkomen, om hem vervolgens nog een keer op afstand te rijden

Kuipers tweede

De overwinning gaat naar Hennie Kuiper. Terecht natuurlijk. Voor de tweede achtereenvolgende keer zegevieren op deze befaamde Alpentop is heel speciaal. De eerste keer – in 1977 – is de meest bijzondere overwinning omdat het een revanche is voor de smadelijke afgang van een jaar eerder. De tweede zege beschouwt Hennie Kuiper in sportief opzicht als de belangrijkste. Hinault verslaan is immers iets uitzonderlijks. Hij wijst op de foto’s van het duel met Hinault. ‘Je ziet de concentratie, het lijden van Bernard Hinault. Het druipt er allemaal van af. Heel bijzonder.’ Jammer dat die tweede overwinning overschaduwd blijft door de geruchtmakende dopingaffaire van Pollentier. De affaire behoort tot een van de meest spraakmakende dopingincidenten in de historie van het wielrennen. Het houdt de gemoederen lang bezig. Zelfs tot in 2017 toe.

In 2004 maakt oud NOS-verslaggever Jean ‘De Neel’ Nelissen korte wielerreportages voor De Avondetappe van Mart Smeets. Nelissen bezoekt de Belgische oud-renner Michel Pollentier in zijn bandenbedrijf in Nieuwpoort en spreekt met hem over zijn dopinggebruik op de l’Alpe d’Huez. Ondanks het dopinggebruik beschouwt Pollentier zichzelf nog steeds als de terechte winnaar van die etappe. Pollentier zit tijdens het interview aan zijn bureau. Achter hem hangt het vaantje dat hij als etappewinnaar ontving na afloop van de rit naar l’Alpe d’Huez. Van enige wroeging is geen sprake. Hij is nog steeds trots op de prestatie die hij op die hete dag in de zomer van 1978 heeft geleverd.

De klimmer Hennie Kuiper in optima forma. Zijn capaciteiten worden, zowel in 1977 als in 1978, onderstreept met de etappezeges in de Tour-ritten naar de top van l'Alpe d'Huez